Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri bugün İran’a ilişkin raporunu, İran Hakkında BM Özel Raportörü ve BM Bağımsız Veri Toplama Misyonu ise 30 Ekim 2025 tarihinde ortak brifinglerini BM Genel Kurulu’nun Üçüncü Komitesi’ne sunacak.
“YIL BAŞINDAN BU YANA GÜNDE ORTALAMA 4 KİŞİ İNFAZ EDİLDİ”
Sunumlar öncesinde bir açıklama yayımlayan Uluslararası Af Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Direktör Yardımcısı Hussein Baoumi, şu ifadeleri kaydetti:
“BM üye devletleri, İran yetkililerinin şok edici infaz dalgasıyla, bu durumun gerektirdiği ivedilikle yüzleşmelidir. 2025 yılının başından bu yana İran’da günde ortalama dört kişi olmak üzere 1000’den fazla insan infaz edildi. 2022 yılındaki ‘Kadın, Yaşam, Özgürlük’ protestolarından bugüne, yetkililer ölüm cezasını halk arasında korku yaymak, muhalefeti bastırmak ve ötekileştirilen toplulukları cezalandırmak için gitgide araçsallaştırdı. Bu yıl infazlar, 1989’dan beri görülmemiş boyutlara ulaştı.
“KORKUNÇ BİR HIZLA DEVAM EDİYOR”
Ölüm cezasının, İran’ın uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerine aykırı olarak uyuşturucuyla bağlantılı suçlar için kullanılması korkunç bir hızla devam ediyor. İnfazlar, yaygın işkence ve zorla ‘itiraf’ ettirme uygulamalarıyla birlikte, kapalı kapılar ardında görülen tamamen haksız yargılamaların ardından gerçekleştiriliyor.
İran yetkilileri yıllardır, her yıl yüzlerce kişinin infaz edilmesini normalleştirmeye çalışmaktadır; ancak yüzlerce aile yakınlarının yasını tutarken ve ölüm cezasına çarpıtılmış daha binlerce kişinin hayatı risk altındayken, yaşam hakkına yönelik bu akıl dışı saldırı olağan bir şeymiş gibi karşılanmamalıdır. İran’ın kendi karanlık sicili açısından bile bu, ciddi ve eşgüdümlü uluslararası müdahale gerektiren korkunç bir dönemdir.”
BM ÜYE DEVLETLERİNE ÇAĞRI
“BM üye devletlerini acilen, Üçüncü Komite’nin İran Konulu İnteraktif Diyalog toplantısında sözlü açıklamalar da dahil konuyu gündeme getirmeye çağırıyoruz. Devletler, İran yetkililerinden tüm infazların acilen durdurulmasını, haksız yargılamaların ardından verilen ölüm cezalarının bozulmasını, uyuşturucuyla mücadele yasalarının ölümcül hükümlerinin yürürlükten kaldırılmasını ve ölüm cezası tamamen kaldırılıncaya dek infaz erteleme yasası çıkarılmasını talep etmelidir. Aynı zamanda BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) ile Birleşmiş Milletler Uyuşturucu Kontrol Kurulu’nu (INCB), İran yetkililerine uyuşturucu kontrol politikalarını insan haklarını gözetecek şekilde değiştirmeleri yönünde baskı yapmaya çağırıyoruz” diyen Baoumi, sözlerini şöyle sonlandırdı:
“Ayrıca İran’da ciddi insan hakları ihlalleriyle ilgili hüküm süren sistematik cezasızlık göz önüne alındığında devletleri, evrensel yargı yetkisi uyarınca İran’da işlenen işkence ve diğer uluslararası hukuk suçlarına ilişkin ceza soruşturmaları başlatarak, cezai sorumluluk taşıdığı yönünde aleyhinde deliller bulunan yetkililer hakkında yakalama kararı çıkarmak da dahil hesap verebilirlik mekanizmalarını işletmeye çağırıyoruz.”
ARKA PLAN
İran’da infaz edilme riski altında olan binlerce kişi arasında, ölüm cezası kullanımını yalnızca kasten öldürme içeren “en ciddi suçlarla” sınırlandıran uluslararası hukuka aykırı olarak, uyuşturucuyla bağlantılı suçlardan hüküm giyenler ve siyasi güdümlü davalarda “Allah’a düşmanlık” ve “dünyada yozlaşmayı yaymak” gibi muğlak ifadeler barındıran suçlardan ölüm cezasına çarptırılan kişiler yer alıyor.
İran’da infazlar genellikle bağımsız olmayan ve insanları ölüme mahkûm etmek için güvenlik ve istihbarat güçleriyle işbirliği yapan Devrim Mahkemeleri gibi mahkemelerde görülen, hiçbir şekilde adil olmayan yargılamaların ardından gerçekleştiriliyor. Afganlar, Ahvaz Arapları, Beluciler ve Kürtler de dahil daha düşük sosyoekonomik koşullara sahip, ezilen etnik azınlıklar ve topluluklar infazlardan orantısız etkileniyor.
